Lütfen aramak istediğiniz kelimeyi yazıp Enter tuşuna basın..

Logo

Kullandığımız dil; bugün ne olduğumuzu, yarın ne olacağımızı belirler..

 MENÜ

KAVRAM

(Genel kabul görmüş anlamı)

ETİMOLOJİ / KÖKEN / KAYNAK

(Etimoloji, köken, kaynak vb bilgiler)

YÜKLENEN ANLAM VE SORUNLAR

(Anlam kayması yoluyla kazandığı anlam ve yol açtığı sorunlar)

Ortak İyi, Türkçe günlük konuşma dilinde, herkes için iyi olan, iyilik anlamında kullanılmaktadır. Ortak Yarar’ı büyüten değerlerin, davranışların bütününü kapsar.

Batı dillerinde İng. Common good, Fr. Bien Commun şeklinde kullanılan bu kavram, Aristo ve Platon’dan başlayarak filozoflar tarafından Felsefi anlamda, bir topluluğu oluşturanın ne olduğu sorgulaması temelinde içerik kazanmış.

13.YY’dan itibaren de teologlarca Hıristiyan inancı bağlamında, insan dahil bütün varlıkların Tanrı'ya yönelik doğal eğilimlerini ifade bağlamda geliştirilmiş; tüm sosyal ve politik örgütlenmelerin temeli olarak görülür olmuş.

18.Yüzyıldan günümüze, genel çıkara daha yakın anlamda kullanılır olmuş. Yani topluluk tarafından paylaşılan çıkar, üyeleri birbirine bağlamaktadır. Bu ‘çıkar’ bölünmez bir şekilde herkesin iyiliğidir; bir bireyin ve/ya bir grubun özel çıkarlarının ötesine geçerek, en fazla sayıda kişiye hizmet edene tekabül ediyor.

İlginçtir, Common Goods şeklinde çoğul ekiyle ifade edildiğinde Ortak Mallar/ değerler, toplumda herkesin yararlandığı maddî/manevî zenginlikler anlamına geliyor.

Ortak Yarar, Türkçe konuşma dilinde bir topluluğun oluşmasına temel teşkil eden maddi ve manevi, varlığı ile herkese fayda sağlayan değerlerin bütünü anlamında kullanılıyor.

Batı dillerinde Ortak İyi anlamında kullanılan Comon Good, çoğul eki ile Common Goods şeklinde kullanıldığında, Türkçe konuşma dilindeki Ortak Yarar’a denk geliyor.

Ancak İng. Public interest, Fr. intérêst public şeklinde de ifade edilen Kamusal Çıkar veya Kamusal Yarar, Ortak İyi’den farklı olarak “yaşam, mutluluk veya kolektif gelişim için gerekli olan, insan topluluğunun (bazen diğer varlıklara da uzanan) somut veya soyut mirası” anlamını taşıyor. Aynı zamanda bir topluluğun üyeleri tarafından ortaya konan tüm çıkarların sonucu olarak tanımlanan bir amacı belirtmektedir.

Genel Çıkar (Fr. intérêt public) veya Kamu Yararı (İng. Public interest) sözcükleriyle ifade edilen bu kavram, 16. yüzyılın ortalarında hukukçuların ve devlet adamlarının yazı ve söylemleriyle ortaya çıkmış.

Günümüze uzanan süreçte Genel Çıkar kavramına ilişkin iki anlayış gelişmiş.

Anglo-Sakson anlayışında Genel Çıkar, bireysel ve toplu çıkarların birleşmeleriyle oluşan toplamdan kaynaklanan çıkardır.

Fransız anlayışı ise, genel çıkarı, bireysel çıkarlardan doğan; fakat onlardan daha üst seviyede oluşan bir sonuç olarak kabul eder.

Örneğin, karar anında yaşayan insanların menfaatine ek olarak gelecek nesillerin henüz doğmamış menfaatleri de dikkate alır. Böylece, Ernest Renan'ın "Birlikte büyük işler başarmak ve daha fazlasını yapmak istemek" formülüne göre, ulusal çıkar, Milletin çıkarına tekabül ediyor.

Dr.Necati Saygılı

20 Ocak 2022

Yorumlar

Muzaffer DALAK

22.01.2022 15:07:29

Sn.Saygılı... Çok önemli bir konuya değinmişsiniz.Ben bu kavramı, "Kamu Yararı" şeklindeki ifadesi üzerinden ele alınca günümüzdeki muhtelif uygulama alanları bakımından ilginç buluyorum.. Daha da ötesi, kullanma erkini elinde bulunduran bakımından hayli güçlü bir argüman olduğu açık. Hani TRT.Nağme'nin cıngılında kullandığı bir Yunus Emre deyişindeki gibi; "...Söz ola kese savaşı / Söz ola kestire başı.." kadar önemli.. Daha açıklık getirerek, makalenizin anlamını dağıtmadan bir hususu arz edeyim. Önce vatandaş, sonra bir hukukçu olarak, pek çok idari, hukuki vb.karar veya tesbitin; kişileri ilgilendirir gibi görünse de esasen bir "kamu yararı" gözettiğini düşünürüm ve öyle de olması gerekir. Birisinin alacağını teslim ettiğinizde, bir binanın yıkılmasının gerektiğine hükmettiğinizde, birisini işe alıp diğerini dışarıda bıraktığınızda, bin yıldır derelerin aktığı bir vadiye HES yapılmasına engel olduğunuz veya izin verdiğinizde, evde eksik ve ihtiyaç varken bir şeyi eve getirmek yerine camiye (daha çok ihtiyacı olana değil) yardım diye sarfettiğinizde(burada br halk deyişinden yararlandım."Eve lâzım olan, camiye verilmez" derdi anneannem.) SMA hastalarının perişanlığına rağmen, onların tamamını 100 defa kurtaracak meblağlar ile yazlık saraylar, Afrika'da ibadet yerleri, lüx araçlar satın aldığınızda... Kısaca pek çok icraatta hep kamu yararı var mı-yok mu bunu ararım.Aramalıyız. Bize işte bu gibi durumlarda, KAMU YARARI VAR MI-YOK MU'nun kesin bir kriteri gerekiyor. Uygulayanların vicdan ve yetkinliğine kaldığında sonuçların ne olduğunu görüyoruz. Buradan çıkan sonuç şudur: Kamu yararı, ortak yarar, genel çıkar..Ne dersek diyelim..Bunun nasıl saptanacağı ve kimin ne oranda kullanabileceği, yararı var denilen kamunun ve yararın ne olduğu, kimlerin bu kavram içine girdiği vb.bir sürü alt kavramı ve buna ilişkin yetkiyi netleştirip, üst kavram ile buna göre bir illiyet kurmak gerekir. Kavramları bilimsel boyutundan biraz daha ele-avuca alınacak ve somut hale gelecek biçimde açmak ve bunu deklare etmek daha güzel olacaktır. Saygılarımla..

Necati Saygılı

14.08.2022 15:47:02

Sayın Muzaffer Dalak, yorumunuzu geç gördüğüm ve yazmakta geciktiğim için bağışlayın lütfen. Makalede dile getirdiğim Ortak İyi ve Ortak Yarar kavramları, toplumda herkese yarar sağlayan, kimseye zararı dokunmayan edimleri, davranışları niteleme çabasının sonucu olarak ortaya çıktı. Kamu yararı muğlaklığı nedeniyle bunların yerini pek tutmuyor. Kendi yararını düşünenler başkasının yararını gözeterek gerçekleştirmeye çalışıyorsa ki, biz buna Bencillik kavramı başlığı altında Gözetici Bencillik adını verdik. Bunun zıddı Yıkıcı, Sömürgen Bencillik ise yalnız kendisini ve kendi çıkarını düşünen, ayrıcalıklı davranmayı kendisine hak sayan davranışlar olarak niteledik.

Tinaz Titiz

17.03.2023 06:44:15

"Ortak iyi" Wikipedia'da şöyle tanımlanıyor (https://en.wikipedia.org/wiki/Common_good): "Kamu yararı" terimi birçok farklı şekilde kullanılmıştır ve tek bir tanımdan kaçmaktadır (uzaktır). Ortak iyiye ilişkin felsefi anlayışların çoğu iki aileden (gruptan) birine girmektedir: maddi ve prosedürel. Maddi kavramlara göre, ortak iyi, belirli bir topluluğun tüm veya çoğu üyesi tarafından paylaşılan ve onlara faydalı olan şeydir: belirli maddi kavramlar, hangi faktörlerin veya değerlerin faydalı ve paylaşılan olduğunu tam olarak belirleyecektir. Prosedürel formülasyonlara göre ise ortak iyi, ortak bir iradenin oluşumuna kolektif katılım yoluyla elde edilen sonuçlardan oluşur. Bir başkasının diğerinin onuruna ve haklarına saygı duymasıdır. Translated with www.DeepL.com/Translator (free version)

Yorumlar